DIŞ TİCARET REHBERİ

İhracat

İHRACATÇI KİMDİR?

İhraç edilecek mala göre ilgili ihracat birliğine üye olan, gerçek usulde vergiye tabii olan gerçek ve tüzel kişi tacirler, esnaf ve sanatkâr odalarına kayıtlı olup, üretici niteliğine sahip esnaf ve sanatkârlar ile joint-venture ve konsorsiyumlardır.

İHRACATTA İZLENECEK PROSEDÜRLER

İhraç Edilecek Ürüne – İhracatın Şekline – İhracat Yapılacak ülkeye göre farklılaşmaktadır.

İHRACAT ÇEŞİTLERİ

A. İHRACATIN ŞEKLİNE GÖRE

1. ÖZELLİK ARZ ETMEYEN İHRACAT

İhracı yasak ya da bir kurumun iznine bağlı olmayan ya da kayda bağlı mallar listesi dışında bulunan veya kayda bağlı olmaksızın yapılan İhracat “Özellik Arz Etmeyen” ihracat sayılır.

İhracatçı, ihracatı onay ve kayıt için İhracatçı Birliklerine bildirir. Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM), ilgili meslek kuruluşları ve bankadan (döviz alım belgesi), Gümrük Beyannamesi ve gerekli diğer belgelerle Gümrük İdaresine müracaat ederek ihracat gerçekleştirilir. İhracat bedeli döviz yurda getirilir. İhracat için kullanılan ihracat kredisi yurda getirilerek ihracat kapatılır.

2. KREDİLİ  İHRACAT

İki ve çok taraflı kredi anlaşmaları dışında kalmak kaydıyla, ihracat bedelinin Türk Parası Kıymetini Koruma mevzuatında öngörülen sureler içerisinde yurda getirilmesini öngören bir satış seklidir. Kredili ihracat, uluslararası bankacılık usulleri çerçevesinde yapılmaktadır. Yetkili bankalar ve ihracatçılar belirlenen suredeki ödemeler ile kredi sözleşmesinde yer alan taksitlerin, suresi içerisinde ülkeye getirilerek bir bankaya satılması ile ilgili önlemleri almak zorundadırlar. Kredili ihracat da, ihracat bedelleri satış sözleşmesinde belirlenen vadeleri izleyen 30 gün içerisinde tahsil edilir.

İhracatçı malın cinsi, ödeme planı ve ödeme suresini içeren satış sözleşmesinin aslı ve tercümesi ile İhracatçı Birliklerine müracaat eder, Gümrük İdaresi gümrük beyannamesi üzerine “Kredili İhracat” şerhi düşerek ihracatın gerçekleşmesini sağlar.

Fiili ihraç tarihinde başlayan kredili ihraç suresi; Dayanıksız Tüketim Mallarında 2 yıl, diğer mallarda 5 yıl olarak belirlenmiştir.

3. TRANSİT TİCARET

Bir ülkeden satın alınan bir malın, transit olarak veya doğrudan doğruya bir başka ülkeye ihracı söz konusu ise; alış ve satış bedelleri arasında fark olmak üzere, mal bedelleri için transfer yapılarak veya yapılmaksızın satın alınan yabancı menşeli veya Türk menşeli olup yurt dışına satılmış (serbest bölgelere yapılan satışlar dâhil) malların transit olarak veya doğrudan doğruya, İthalat ve İhracat rejimi hükümlerine tabi olmaksızın başka bir ülkeye ya da serbest bölgelere satılmasıdır.

4. KONSİNYE İHRACAT

Kesin satışı daha sonra yapılmak üzere dış alıcılara, komisyonculara, şube ve temsilciliklere mal gönderilmesi seklinde yapılan ihracat bicimidir.

İhracatçı Gümrük Beyannamesi ile ilgili İhracatçı Birliği’ne başvurur. İhracatçı Birliği’nin 90 gün içerisinde kullanılması kaydıyla verilen izinle Gümrük İdaresine başvurulur. Malın kesin satışı sonrası ihracatçı, 30 gün içerisinde kesin satış faturası ve diğer belgelerle durumu ilgili İhracatçı Birliği’ne ve ihracat bedelinin geleceği aracı bankaya bildirir.

Malın fiili ihraç tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde satılması gerekmektedir. Haklı ve zorunlu nedenlerle izni veren merci tarafından 1 yıla kadar uzatılabilir.

5. GEÇİCİ İHRACAT (HARİÇTE İŞLEME REJİMİ)

Az veya çok işçilik görmek, izabe edilmek, ambalajlanmak veya diğer nedenlerle, mamul, yarı mamul ve hammaddelerin yurtdışına geçici olarak gönderilmesi kapsamında geçici olarak yapılan işleme geçici ihracat denir.

Hariçte işleme rejimi, serbest dolaşımdaki eşyanın, islenmek üzere Türkiye gümrük bölgesinden geçici olarak üçüncü ülkelere gönderilmesi ve bu faaliyetler sonucu elde edilen ürünlere tam veya kısmi muafiyet uygulanmak suretiyle yeniden serbest dolaşıma girmesidir. Hariçte İşleme rejimi kapsamında yapılacak ihracat mal çeşidine göre üç farklı yolla gerçekleştirilir.

  1. Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM): Hammadde, yardımcı madde, yarı mamul ve ambalaj malzemelerinin daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere üçüncü ülkelere gönderilmek istenmesi halinde Hariçte İşleme İzin Belgesi verilir.
  2. Maden İhracatçı Birlikleri: Maden cevheri ve konsantrelerinin, izabe edilmek ve islenmek üzere üçüncü ülkelere gönderilmek istenmesi halinde Hariçte İşleme İzin Belgesi verilir.
  3. Gümrük Müsteşarlığı: Tamirat amaçlı garanti hükümleri uyarınca veya bir imalat hatası nedeniyle dışarıya gönderilen eşya yerine ithal edilecek ürünler için Hariçte İşleme İzin Belgesi verilir. Hariçte İşleme İzin belgelerinin suresi 12 ay olup, 1 yıla kadar ek sure verilebilir.

6. BEDELSİZ İHRACAT

Karşılığında yurda herhangi bir bedel getirilmeksizin yurtdışına mal gönderilmesi bedelsiz ihracattır.

a. Gerçek ve tüzel kişiler tarafından götürülen ve gönderilen hediyeler,

b. Miktarı ticari teamüllere uygun numuneler ve reklam eşyası,

c. Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri garantili olarak ihraç edilen malların garanti suresi içerisinde yenilenmesi gereken parçaların ihracatında İhracatçı Birliği’ne üyelik şartı aranır. a ve b bendinde öngörülen bedelsiz ihracat için yetkili kurumlar;

  • Değeri 10.000 $’dan az ise; Bedelsiz İhracat Formu doldurularak Gümrük İdareleri ve Posta Gümrükleri aracılığı ile,
  • Değeri 10.000 $’dan fazla ise; üç nüsha Bedelsiz İhracat Formu doldurularak ilgili İhracatçı Birliği izni ile,
  • Değeri 25.000 $’dan fazla ise; İhracatçı Birliği’nin görüşü ile Dış Ticaret Müsteşarlığı izni ile

Bedelsiz İhracat izinlerinin geçerlilik suresi 1 yıldır. 1.000 $’ı geçmeyen malların bedelsiz ihracı İhracatı Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu (DFIF)’e tabi değildir.

7. BAĞLI MUAMELE VEYA TAKAS YOLUYLA YAPILACAK İHRACAT

“Karşılıklı Ticaret” olarak adlandırılan ve kısmen de olsa ödemenin para yerine malla yapıldığı ticaret kapsamında yer alır. İhraç edilen malın numune veya bir bölümüne karşılık mal alındığı bir ticaret seklidir. İhraç veya ithal edilen mal, hizmet veya teknoloji transferi bedelinin kısmen veya tamamen mal, hizmet, teknoloji transferi, veya kısmen döviz ile karşılandığı bir ödeme seklidir.

İhracatçı bağlı muamele taleplerini; (Malın cinsi, standardı, kalitesi, teslim sekli, teslim yeri, birim ithal ve ihraç fiyatları, değeri ve sureyi içeren Bağlı Muamele ve Takas Anlaşması ile 6 nüsha başvuru formu ile) üye olunan ya da bağlı bulunan bölgedeki İhracatçı Birliği’nin izni ile gerçekleştirilir. Bağlı muamelelerde sure 6 ay olup, 2 yıla kadar uzatılabilmektedir. İhracat ve İthalat bedellerine ilişkin kapatma aracı bankalarca sonuçlandırılır. İki ülke arasındaki işlemler TAKAS; ikiden çok ülke arasında yapılan işlemler BAĞLI MUAMELE olarak adlandırılır.

8. TİCARİ KİRALAMA YOLUYLA YAPILAN İHRACAT

Malların bir bedel karşılığında, belirli bir sure kullanmak üzere geçici olarak yurtdışına çıkarılmasına imkân tanıyan bir ihracat yöntemidir.

İhracatçı, ihracat taleplerini (yurtdışındaki firma, kiralanacak malın cinsi, teknik özellikleri, miktarı, birim fiyatı, değeri, tutarı, kira suresi, kira bedeli, ödenme sekli, teslim yeri bilgilerini kapsayan kira sözleşmesini içeren başvuru formu ile) Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü’ne iletir. Genel Müdürlük ihraç talebini; ilgili Gümrük İdaresi, Kambiyo Müdürlüğü ve aracı Bankaya bildirir.

Ticari kiralamaya konu malın yurtdışına kesin satışına ilişkin talep, iznin verildiği Dış Ticaret Müsteşarlığınca sonuçlandırılır. Ticari Kiralamaya konu olan malın yurtdışına kesin satışı halinde, satış bedeli faturanın kesilmesinden itibaren 30 gün içerisinde yurda getirilir.

9. SINIR TİCARETİ

Komsu ülkelerin sınır yörelerinde karşılıklı olarak zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak üzere gerçek kişiler eliyle yaptıkları ticari işlemlerdir.

Sınır bölgelerinde bulunan Valiliklerce gerçek kişilere (vergi numarası sahibi) verilen sınır ticareti belgesi sahiplerinin yetkili Il Valiliklerinden, gümrük beyannamesi bazında alacakları izinle ilgili Gümrük İdarelerine müracaat ederler.

10. YURTDIŞI FUAR VE SERGİLERE KATILMA

Yurtdışı fuar ve sergilere katılım düzenleyecek fuar organizatörü firmalar, “Uluslararası Ticari Fuar ve Sergi Organizasyonu Yeterlilik Belgesi Başvuru Formunu” bağlı bulundukları odaya onaylatarak, “Yeterlilik Belgesi” veya “Geçici Yeterlilik Belgesi” almak üzere Dış Ticaret Müsteşarlığı’na başvururlar. DTM-İhracat Genel Müdürlüğü, fuar ve sergi katılımı müracaatları katılım taleplerini Gümrük İdaresine bildirir. Fuara gönderilecek mal ve eşyanın “bedelli” veya “bedelsiz” yurt dışına çıkısı için Gümrük İdarelerinden izin alınır. Fuar ve sergilerin bitişinden 90 gün içinde malların aynen veya satılmaları halinde bedellerinin aynı sure içerisinde yurda getirilmesi gerekmektedir.

B. İHRACAT BEDELLERİNİN ÖDENMESİ VE ÖDEME ŞEKİLLERİ

1. AKREDİTİFLİ ÖDEME

Akreditif; ihraç edilen malların bedellerinin ödenmesi konusunda ödemenin yapılacağına ilişkin bir teminattır.

Bankalar ve özel finans kurumları, ithalatçılardan akreditif talimatı aldıktan 10 gün içersinde ithal müsaadesi düzenler ve buna dayanarak döviz satışı yaparlar. Genel esaslar içerisinde vadeli akreditif açılabilir. Ödeme vadesi konşimento veya tasıma senetleri üzerinden serbestçe belirlenir. Türk Parası Transfer Belgesi, Döviz Satım Belgesi düzenlemeden veya Döviz Tevdiat Hesabı açıldığına ilişkin kayıt bulunmayan (vadeli akreditif hariç) ithal edilmiş malların gümrükten çekisine izin verilmez.

  1. İhracatçı ve ithalatçı arasında satışın akreditifli gerçekleşeceğine ilişkin sözleşme yapılır.
  2. İthalatçı amir bankaya ihracatçı lehine kredi açma talimatı verir.
  3. Amir banka ihracatçının ülkesindeki muhabir bankaya kredinin açılacağını ihbar ederek teyit ister.
  4. İhracatçının ülkesindeki muhabir banka kredinin açılacağını ihracatçıya bildirir (ihbar eder) ve ihracatın yapılacağını teyit ettirir.
  5. İhracatçı malları yükler.
  6. İhracatçı yükleme belgelerini muhabir bankaya ibraz eder.
  7. Banka belgelerin akreditif koşullarına uygunluğunu kabul ettikten sonra ödeme yapar. (ciro ya da police söz konusu olabilir)
  8. Muhabir banka belgeleri ithalatçı ülkedeki amir bankaya gönderir.
  9. Amir banka belgelerin akreditif koşullarına uygunluğunu kontrol edere,
  • İhracatçı belgeleri amir bankaya göndermişse, doğrudan ihracatçıya ya da muhabir bankaya ödeme yapar.
  • Ödeme; muhabir bankaya, teyit veren bankaya, ciro ya da poliçeyi kabul eden bir bankaya ödeme yapılabilir.
  1. Amir banka belgelerin akreditife uygunluğunu belirledikten sonra, akreditif miktarının ödenebilmesi için belgeler ihracatçıya gönderilir.
  2. İthalatçı nakliyeciye tasıma belgelerini göndererek malı teslim alır.

AKREDİTİF ÇEŞİTLERİ:

  1. Kabili Rücu Akreditif: İthalatçı ya da ihracatçı akreditifi tek taraflı olarak iptal edebilirler.
  2. Gayri Kabulü Rücu Akreditif: Akreditif, tarafların tümünün onayı ile iptal edilebilmesi durumudur.
  3. Teyitli Akreditif: Tarafların yukarıda açıklandığı şekilde, aralarında yaptıkları sözleşme çerçevesinde gerçekleştirdikleri ihracat prosedürünü kapsayan bir akreditif çeşididir.

2. PEŞİN ÖDEME

İthalatçının mal bedelini, konşimento, emtia senedi gibi bir belge olmaksızın malın ihracından önce ihracatçıya ödenmesidir.

  1. İthal edilecek mal bedeli, ithalatı tarafından kendi ulusal parası cinsinden ülkesindeki amir bankaya yatırılır.
  2. Amir banka ihracatçının ülkesindeki muhabirine talimat vererek mal bedeli tutarının ihracatçıya ödenmesini ister.
  3. İhracatçı, ihracat karşılığı alacağını muhabir bankadan kendi ulusal parası cinsinden tahsil ederek Döviz Alım Belgesi düzenler.
  4. İhracatçı, sipariş edilen malı ithalatçıya gönderir.

Peşin ödemelere ilişkin transfer talepleri, talebi izleyen 5 gün içerisinde DSB-Döviz Satıs Belgesi düzenlenerek kapatılır. İthalatçılar ödemeyi izleyen 180 gün içerisinde GB-Gümrük Belgesi ve fatura aslını ibraz ederek kapatma talebinde bulunurlar.

3. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME

İthalatçının satın aldığı mal bedelini o malı temsil eden belgeye dayanarak ödemesidir.

  1. İthalatçı ve ihracatçı arasında bir satış sözleşmesi yapılır.
  2. İhracatçı malların sevkini yapar.
  3. İhracatçı sevk belgesini kendi bankasına (amir banka) gönderir.
  4. Amir banka, sevk belgelerini döviz mektubu ekinde muhabir bankaya gönderir.
  5. İthalatçı mal bedelini kendi bankasına, muhabir bankaya oder.
  6. Muhabir banka sevk belgelerini ithalatçıya gönderir.

4. MAL MUKABİLİ ÖDEME

İthalatçının satın aldığı mal bedelini, malın ithalinden sonra ödemesi seklinde yapılan bir ihracattır.

  1. İhracatçı malları sevk eder.
  2. İthalatçı gönderilen malları gümrükten çeker.
  3. İthalatçı mal bedelini bankaya yatırır.
  4. Banka mal bedelini ihracatçıya transfer eder.

C. TEŞVİK BELGELİ İHRACAT TEŞVİKLERI

1. VERGİ RESİM VE HARÇ İSTİSNASI

İhracatın ve döviz kazandırıcı faaliyetlerin finansmanında kullanılmak kaydıyla:

  • Merkez Bankası ve bankaların kullandıracakları krediler,
  • İhracatı Teşvik Belgesi kapsamında yapılacak ithalat, ihracat karşılığı ödenecek vergi iadeleri
  • İhracatla ilgili diğer işlemler, bu işlemler nedeniyle düzenlenen kâğıtlar, banka ve sigorta muameleleri vergisinden, damga vergisinden, diğer vergi, resim ve harçlar ile Hal Rüsumu’ndan istisnadır. Vergi, resim ve harç istisnası için düzenlenen ihracat teşvik belgeleri Merkez Bankası tarafından kapatılır.

2. GÜMRÜK MUAFİYETLİ İTHALAT İÇİN DÖVİZ KULLANIMI

Firmalara, ihracatı teşvik belgeleri kapsamında ihracı taahhüt edilen mallarla ilgili (kendilerinin ya da yan sanayinin ihtiyacı olan) hammadde, yardımcı madde, ambalaj malzemeleri ve isletme malzemeleri (yedek parça dâhil) ile üretim konusu ile ilgili makina ve teçhizat (kullanılmış olanlar dâhil) ithali için döviz kullandırılır. Teşvik belgesi kapsamı ithal ve ihraç konusu malın özel ligine göre Dış Ticaret Sermaye Şirketleri, Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, imalatçı-ihracatçılara proje veya global bazda ihracatı teşvik belgesi düzenlenebilir.

Düzenlenen Teşvik Belgelerine istinaden kullandırılacak Döviz Oranları:

Global veya proje bazında düzenlenen gümrük muafiyetine ilişkin ihracatı teşvik belgelerinde %60, bu oran içinde kalmak kaydıyla isletme malzemeleri için %5, imalatçı-ihracatçılara üretim konularıyla ilgili makina ve teçhizat ithali için %10, İmalatçı-ihracatçıların monte edilmemiş veya yedek parça olarak gerçekleştirecekleri ihracat taahhütleri ile ilgili ithal taleplerinde, döviz kullanım oranı %50 olup değişikliğe tabi tutulmadan gönderilecek parçaların tutarı, bu oranın %25’ini geçemez.

Gümrük muafiyetli ithalat için düzenlenen ihracatı teşvik belgeleri, aracı banka ve Merkez Bankası şubeleri aracılığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı’nca veya Müsteşarlığın belirleyeceği ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği’nce kapatılır.

3. GÜMRÜK VERGİSİ VE FON MUAFİYETİ

İhracatı Teşvik Belgesi kapsamında yapılacak ithalat gümrük vergisi ve fonlardan muaftır. Teşvik Belgesinde aksi belirtilmedikçe gümrük vergisi ile fon bedelleri, teminata bağlanarak ithalata izin verilir. Gümrük muafiyetli ithalatta sure 3 aydır. Teminat, ithal mevzuatı uyarınca, gümrük vergisi veya fon tutarında alınır.

4. GEÇİCİ KABUL REJİMİ ÇERÇEVESİNDE İTHALAT

Geçici kabulde ithalat suresi, ihracatı teşvik belgesi ihraç suresi bitiminden 3 ay öncesine kadardır. İşlenmek üzere geçici olarak ithal edilen eşyanın mamul veya yarı mamul halde ihraç edilmesi halinde, ithalat sırasında alınan teminat (KDV ve diğer alınan teminatlar) ilgili Gümrük İdaresi tarafından ihracatçıya gerçeklesen ihracat oranında iade edilir.

5. İHRACAT DÖVİZLERİNDEN MAHSUP

Türk Parası Kıymetini Koruma Mevzuatı çerçevesinde ihracat bedelinden ithalat bedeli mahsup edilebilmektedir. Mahsup işlemleri ile ilgili döviz alım ve satım belgelerinin düzenlenmesinde işlem tarihindeki döviz alış kurları uygulanır. İthalat bedellerine mahsup edilen dövizler ihracat taahhütlerine sayılır.